Aby choć trochę poznać historię Jeleniej Góry, nacieszyć wzrok pięknymi panoramami czy zobaczyć piękną architekturę tego miasta zachęcam do założenia wygodniejszego obuwia i pokonania około 5 kilometrowego odcinka drogi, wśród wielu jeleniogórskich zabytków.
Urząd Miasta Jeleniej Góry, organizując tą atrakcję, zaproponował przejście tej trasy ze Wzgórza Krzywoustego kończąc ją przechadzając się ulicą Bankową.
Moja propozycja jest taka, żeby trasę tą odwrócić i rozpocząć od poznania jednej z piękniejszych ulic Jeleniej Góry, która to kiedyś była jedną z reprezentacyjnych ulic miasta.
Po XIX wiecznej promenadzie wokół alejek spacerowych, wśród drzew i klombów spacerowali mieszkańcy, kuracjusze z pobliskich Cieplic oraz liczni turyści. Wzdłuż ulicy siedziby miały banki, wytworne hotele i restauracje oraz ekskluzywne sklepy.
Z ulicy Bankowej do Teatru im. C.K. Norwida możemy dojść ulicą Sudecką. Zajmie nam to nie więcej niż 10 minut.
W 1903 roku z inicjatywy włodarzy miasta rozpoczęto budowę teatru miejskiego, jako odpowiedź na potrzeby mieszkańców, zaspokojenie ich potrzeb kulturalnych i towarzyskich. Projektantem gmachu został Alfred Daehmel. Budynek mógł pomieścić na widowni ponad 700 osób, budynek oświetlały urządzenia elektryczne i gazowe, scena wyposażona była we wszystkie niezbędne urządzenia, w obiekcie znajdywały się lokale gastronomiczne . Na początek XIX wieku był to więc budynek bardzo nowoczesny.
W 1904 roku odbyło się uroczyste otwarcie teatru, przyjmując nazwę Künst und Vereinshaus (Dom Sztuki i Stowarzyszeń).
Zawierucha wojenna oszczędziła budynek teatru i od 1945 roku w budynku władze miasta Jeleniej Góry utworzyły w gmachu Teatr Miejski w Jeleniej Górze, a w 1974 roku nadano mu imię Kamila Cypriana Norwida.
Dzięki pozostawieniu w teatrze kostiumów Opery Berlińskiej już w sierpniu 1945 roku, w teatrze pod przewodnictwem Stefanii Domańskiej, wystawiono sztukę Aleksandra Fredry pt. „Zemsta”, wśród aktorów wystąpili m.in. Adam Hanuszkiewicz czy Kazimierz Dejmek.
Teatr jako największa w Jeleniej Górze instytucja kulturalna do czasów obecnych wystawia widzom przedstawienia własnej grupy teatralnej i grup gościnnych z Polski i zagranicy.
Spod Teatru mamy do przejścia około 1 kilometr, przemieszczając się ulicą Wojska Polskiego możemy zaobserwować wiele przepięknych secesyjnych budynków, niektóre niszczejące i zaniedbane inne odrestaurowane przez swoich właścicieli. Skręcając w prawo dochodzimy do ulicy Kochanowskiego i idąc pod górkę dojdziemy do budynku I Liceum Ogólnokształcącego im. S. Żeromskiego. Obiekt ten powstawał w latach 1908 – 1914. W obiekcie mieściła się Średnia Szkoła Realna, która kształciła uczniów do 1945 roku. Pod koniec wojny zorganizowano w budynku wojskowy szpital polowy. Po wojnie obiekt został ponownie placówką oświatową. Uczelnię tą ukończył między innymi znany reżyser, aktor i scenarzysta Stanisław Bareja.
Kolejnym punktem wycieczki będzie kościół katolicki – Sanktuarium Krzyża Świętego.
Kościół budowany w latach 1709-1718 jako dowód łaski cesarza Austrii Józefa I Habsburga. Po wojnie 30 letniej cesarz Austrii zawarł ugodę altransztadzką z królem szwedzkim Karolem XII, która to ugoda narzuciła Józefowi I oddanie odebranych protestantom kościołów. W wyniku czego cesarz z 656 kościołów oddał 121 i wyraził zgodę na budowę 6 nowych. Z czego jeden właśnie w Jeleniej Górze.
Projektantem świątyni był Martin Frantz – architekt z Talina. Kościół jest bliźniaczą budowlą kościoła św. Katarzyny w Sztokholmie.
Wnętrze świątyni została bardzo bogato udekorowane i wyposażone. Do dzisiaj ufundowane przez Christiana Menzela – bogatego mieszczanina, organy zachwycają swoim brzmieniem słuchaczy. Od 1998 roku dzięki staraniom proboszcza parafii – ks. płk. dr Andrzeja Bokieja, organizowany jest festiwal „Silesia Sonans”. Kościół po II wojnie Światowej ponownie został kościołem rzymskokatolickim, do 16 października 2012 roku parafia była również kościołem garnizonowym.
Wokoło kościoła rozpościera się niewielki park, jest to pozostałość po dawnym cmentarzu. Wokół parku znajdziemy osiemnastowieczne kaplice nagrobne, w których chowano bogatych mieszczan.
Na terenie parku przykościelnego znajduje się tablica z wyznaczonym punktem, który jest geograficznym środkiem miasta.
Wychodząc bramą z parku w stronę ulicy 1 Maja skręcamy w prawo i za 100 metrów dochodzimy do Cerkwii pod wezwaniem świętych Apostołów Piotra i Pawła. Barokowa świątynia pw. Najświętszej Maryi Panny została wybudowana w 1738 roku na ruinach zniszczonego w trakcie wojny trzydziestoletniej, kościoła. Świątynia służyła wiernym do 1925 roku, następnie go zamknięto, a wyposażenie wywieziono.
Po wojnie w 1948 r. władze miasta przekazały budynek Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu.
Z zamierzchłych czasów na murze kościoła zachowały się dwa krzyże pokutne.
Przemierzając kolejne 350 m, ulicą 1 Maja, w stronę centrum miasta, przed naszymi oczami ukaże się nam Brama, oraz Baszta Wojanowska. Te pozostałe do dziś elementy średniowiecznego kompleksu obronnego strzegły drogi w kierunku Wojanowa. W lochach zorganizowano więzienie. W 1480 roku wichury spowodowały zawalenie się wieży, w wyniku czego śmierć poniosło 5 robotników pracujących w pobliżu. Jako niezbędny element obrony miasta szybko odbudowano obiekt, dodając na wieży zegar, przykryto ją hełmem i umieszczono latarnię.
Brama Wojanowska była silnie umocniona, ochraniała ją fosa, most zwodzony podwójne kraty i solidne odrzwia. W 1775 roku bramę rozebrano i zamieniono ją na bramę w stylu barokowym, której funkcja już nie była obronna lecz porządkowo-rogatkowa. Brama ozdobiona była kartuszami przedstawiającymi herby: pruski, śląski i miejski. Gdy brama straciła swoje zadanie, w 1869 została rozebrana i przeniesiona do pobliskich koszar.
Na miejsce powróciła po przeprowadzeniu prac renowacyjnych w 1998 roku i została pozostawiona w pierwotnym miejscu.
źródło: Opolska Biblioteka Cyfrowa
źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona
W bezpośrednim sąsiedztwie bramy i baszty znajduje się Kaplica św. Anny.
Pierwotnie była to w XV wieku basteja, element obronny miasta. W 1514 roku została przebudowana i zaczęła pełnić funkcję bastei i kaplicy. W 1634 w wyniku wojny trzydziestoletniej została zniszczona w pożarze i odbudowana dopiero w 1715 roku.
Naprzeciwko wejścia do Kaplicy Św. Anny znajduje się wąskie przejście, którym dojdziemy na plac Kościelny. Naprzeciwko wejścia do zakrystii znajduje się pomnik św. Jana Nepomucena z 1709 roku. W 1812 roku pomnik wrzucono do rzeki Bóbr, by w 1886 roku po odrestaurowaniu postawić go ponownie w obecnym miejscu. Warto przejść się wokoło kościoła, zapoznając się z umieszczonymi na murach świątyni epitafiami. W ostatnim czasie zostały przy nich umieszczone tabliczki informacyjne, dzięki którym poznamy komu zostały one dedykowane.
Sama świątynia jest najstarszym kościołem w Jeleniej Górze, pochodzi z 1552 roku i dzięki wysokiej na 51 metrów wieży góruje nad starówką Jeleniej Góry.
Schodząc ulicą Boczną z powrotem w kierunku ulicy 1 Maja, po około 250 metrach dojdziemy do placu Ratuszowego.
W centralnym punkcie Starego Miasta wybudowano Ratusz Miejski, wokoło otoczony jest on barokowymi kamieniczkami z podcieniami. W dawnych czasach budynki te zamieszkane były przez najbogatszych mieszczan, a oprócz funkcji mieszkalnej pełniły również funkcje handlowe. Niestety po bogatych zdobieniach tych kamienic nie pozostał już żaden ślad, zostały usunięte w trakcie renowacji budynków w latach 60 XX wieku. Obecnie możemy się przejść wokoło placu Ratuszowego podcieniami pamiętającymi czasy odbywającego się w nich handlu, kramy w nich mieli kuśnierze, sukiennicy oraz inni bogaci kupcy. Dzisiaj znajdziemy wśród nich również lokale handlowe i gastronomiczne.
Ratusz miejski powstał w centrum miasta już w XIV wieku, niestety częste pożary spowodowały wielokrotne odbudowywanie ratusza, w XVI wieku postawiono murowany gmach dla włodarzy miasta, jednak i on nie oparł się niszczycielskim żywiołom i pomimo wielu remontom nie przetrwał do dziś. Obecny budynek pochodzi z 1749 roku i jej klasycystyczny wygląd zawdzięczamy XVIII wiecznym budowniczym. Na początku XX wieku Ratusz stał się za małym obiektem dla władz miasta, więc postanowiono aby od właścicieli odkupić i połączyć z Ratuszem kamienice sąsiadujące z nim. W ten sposób za pomocą krytego ganku połączono Ratusz z kamienicami, tzw. „siedmioma domami.”
Przez cały okres istnienia Ratusza, pełnił on rolę siedziby władz miasta, jednak na przestrzeni wieków pełnił on również rolę skarbca, sądu czy archiwum miejskiego. Dzisiaj również jest siedzibą władz miasta oraz Urzędu Stanu Cywilnego.
W bezpośrednim sąsiedztwie Ratusza zauważymy stary tramwaj. Jest to pamiątka po funkcjonujących w latach 1897 do 1969 roku tramwajach. Dzisiaj pozostały po nich tylko nieliczne ślady i symbole.
Po drugiej stronie Ratusza znajduje się fontanna z Neptunem. Pomimo, że sąsiedztwo gór nijak się ma do rzymskiego boga mórz, to jest to symbol bardzo dobrych stosunków handlowych ówczesnych kupców z krajami zamorskimi.
260 metrów dzieli nas od jednych z najstarszych zabytków Jeleniej Góry. Świadectwem i pozostałością po umocnieniach obronnych jest Baszta Grodzka. Zbudowana ona została w XV wieku i była jedną z 36 przylegających do murów miejskich bastei. W XVII wieku zmieniła swój charakter i została zaadoptowana do celów mieszkalnych. Z biegiem lat zatracając swój pierwotny charakter, służąc jako mieszkanie bogatym kupcom lub ważnym obywatelom miejskim jak lekarz miejski czy poczmistrz. Do dzisiaj baszta spełnia rolę budynku mieszkalnego.
W bliskim sąsiedztwie baszty, znajduje się jeszcze jedna budowla obronna miasta, wieża zamkowa. Do XIX wieku w miejscu tym znajdowała się brama miejska a wieża strzegła jej i rogatek miasta. Została wybudowana w 1584 roku, po tym jak pożar zniszczył jej poprzedniczkę, która stała w tym miejscu od XIV wieku.
Otwory w murze okrągłe i w kształcie krzyża to otwory strzelnicze. W wieży mieściło się również więzienie, po zlikwidowaniu bramy na wieży pozostała galeryjka która jest obecnie punktem widokowym.
1,2 km dzieli nas od ostatniego punktu wędrówki. Po przejściu tego dystansu dojdziemy do miejsca które zgodnie z miejscowymi legendami było miejscem w którym powstała Jelenia Góra. Z XIII wieku pochodzą pierwsze wzmianki o istniejącym w tym miejscu zamku, niestety zamek został rozebrany w 1433 roku a dziś możemy po nim zobaczyć tylko niewielkie ślady.
W związku z tym, że wzgórze było częstym miejscem spacerów dla mieszkańców Jeleniej Góry na wzgórzu wtedy zwanym „Hausberg” -„Domowa Góra”, wybudowano na niej gospodę, a w 1911 na cześć Cesarza Wilhelma I wybudowano wieżę widokową. Dziś nazywaną przez mieszkańców „Grzybkiem”.
Zaproponowałem odwrócenie zwiedzania Małego Jeleniogórskiego Traktu Śródmiejskiego, by w tym miejscu zakończyć wędrówkę. By móc zaplanować sobie resztę dnia na dłuższy pobyt w tym urokliwym miejscu, i otwierając piknikowy koszyk czy podziwiając panoramę z wieży widokowej cieszyć się pięknem tego miejsca jak najdłużej.
Wzgórze Krzywoustego jest również świetnym miejscem na start w inne ciekawe miejsca kotliny Jeleniogórskiej.